Gezinsbehandeling: het gezin in z'n kracht zetten

De vastgelopen cirkel doorbreken

Marleen Schaapveld, betrokken bij gezinsbehandeling als gezondheidszorgpsycholoog en orthopedagoog: “We zien vaak dat ouders al langere tijd zijn vastgelopen. Dat is begrijpelijk, want als je kind een diagnose krijgt en meerdere problemen laat zien in ontwikkeling en gedrag, is dat heftig. De belasting voor ouders is groot en in hun omgeving kan niemand vertellen hoe hiermee om te gaan. Ouders kunnen plekken of situaties gaan vermijden en raken geïsoleerd vanuit de gedachte: ‘Ik doe dit niet, want dan kan het ook niet fout gaan’. Hun wereld wordt kleiner en ouders voelen zich beperkt. Ze hebben minder draagkracht door de problemen die spelen. We zien bijvoorbeeld ook dat ouders uit contact kunnen raken met hun kind, doordat ze niet de reactie bij hun kind zien die ze verwachten. Het gevolg is dat ze nauwelijks meer initiatief tonen richting het kind, ze dreigen het op te geven om bijvoorbeeld nog samen te spelen of hun kind te leren zichzelf aan te kleden. Hulp is in deze gevallen nodig om de cirkel te doorbreken.”

Het gezin in beeld

In de meeste gevallen draait de gezinsbehandelaar mee in het gezin op de momenten dat de situaties spelen waar de hulpvragen over gaan. De gezinsbehandelaar kijkt wat er goed gaat, wat er onderliggend kan zijn aan het probleem en of er patronen zichtbaar zijn. Gezinsbehandeling is er voor kinderen van 0 tot 18 jaar met ontwikkelings- en/of gedragsproblemen en hun gezinnen. Naast de gezinsbehandelaar is er ook altijd een gezondheidszorgpsycholoog betrokken. Driestroom gezinsbehandelaar Iris Van Duinen: “Wij komen thuis bij gezinnen zodat zij zich in hun eigen leefomgeving bevinden waar de problemen zich voordoen. De problemen kunnen zich op meerdere vlakken voordoen, zoals ‘Mijn kind eet niet’, ‘Mijn kind heeft slaapproblemen’, ‘Hoe communiceer ik met mijn kind?’ ‘Mijn kind verwondt zichzelf’ ‘Mijn kind luistert niet naar de grenzen die wij als ouders stellen’, ‘Mijn kind wordt snel boos of trekt zich terug in z’n eigen kamer’, ‘We zijn niet meer echt in contact met ons kind’, maar ook ‘We kunnen het niet meer aan’. De moeilijke situaties kunnen zich ook op andere plekken voordoen, zoals in de supermarkt of op weg naar school. Wij kijken met de gezinnen mee en vragen hen bijvoorbeeld een activiteit te doen met hun kind. We houden de situaties zo normaal mogelijk. Ook filmen we vaak situaties om met ouders terug te kijken.”

Ouders in de lead

“We werken altijd samen met ouders, want zij kennen hun kind het beste en brengen het meeste tijd door met hun kind. Zij zijn in de lead. Wij vormen een beeld van het gezin en laten ouders hun patronen inzien, geven inzicht in de problematiek en krachten van hun kind en helpen hen om zich te kunnen verplaatsen in hun kind: Hoe ziet mijn kind de wereld? Samen met ouders ontwikkelen we een soort rugzak aan tools die zij zelf kunnen gebruiken in hun dagelijkse leven en in de omgang met hun kind. Dit helpt hen in te spelen op de belevingswereld van hun kind en zo aansluiting te krijgen”, vertelt Iris.

Groei, ruimte en zelfvertrouwen

Iris: “Doordat we ouders zelf laten kijken naar hun patronen en met hen meedenken over passende handvatten of oplossingen zien we dat er weer ruimte komt. Ruimte om weer in contact te komen met hun sociale kring, om weer met hun kind naar de supermarkt te gaan. We helpen ouders met het vinden van een balans tussen het aanpassen van de omgeving aan het kind en wat ze het kind aan vaardigheden kunnen leren om met hun omgeving om te gaan. Soms hebben ouders handelingen bij het kind uit handen genomen, of zijn ze de energie verloren om de interesse van het kind te prikkelen. Wij zorgen dat zij zelf antwoord kunnen geven op: ‘Wat heeft mijn kind nodig en hoe kan ik dit doen?’ Zo krijgen ouders het vertrouwen in zichzelf en hun kind terug, ontstaat er meer rust in het gezin en krijgt het kind meer kans om te groeien. Als ik dan in de loop van het traject ouders hoor zeggen ‘we kunnen weer van dingen genieten’, dan voelt het zo fijn dat ik daaraan heb kunnen bijdragen.”

Het traject Gezinsbehandeling

Iris: “Gedurende 9 maanden komen wij gemiddeld één keer per week langs bij het gezin thuis, soms is dit vaker, soms minder vaak en het kan ook worden verlengd met een bepaalde periode, dit is geheel afhankelijk van de hulpvraag en waar we gedurende het traject tegenaan lopen. Het heeft in ieder geval altijd een tijdelijk karakter, wij stappen na verloop van tijd weer uit.”

Marleen: “We richten ons in de behandeling voornamelijk op de ouders. Soms, afhankelijk van de ontwikkelingsleeftijd van het kind en de hulpvragen, werkt de gezinsbehandelaar ook individueel met het kind of wordt het kind betrokken bij bepaalde gesprekken. Een voorbeeld is het maken van een signaleringsplan samen met kind en ouders. Het komt ook voor dat we mensen binnen het eigen netwerk van het gezin betrekken bij de gezinsbehandeling, zoals opa en oma.”

Een heel netwerk

“We zoeken altijd de verbinding en aansluiting met kinderdagcentrum of school, omdat dit ons een duidelijker beeld van het kind geeft. Daarnaast zorgt een goede onderlinge afstemming ervoor dat de benadering en wijze waarop een kind gestimuleerd kan worden en welke vaardigheden geleerd kunnen worden, duidelijk zijn”, geeft Marleen aan. “We kunnen daarnaast een beroep doen op andere disciplines, zoals SI-therapie, logopedie, diëtetiek, het eetteam en het poep- en plasteam bij bijvoorbeeld zindelijksheidsvragen. Zij denken met ons mee en kunnen waar wenselijk zelf casussen oppakken.”

Indien ouders dringend behoefte hebben aan ontlasting, dan kan de gezinsbehandelaar samen met ouders en veelal het wijkteam de mogelijkheden onderzoeken. Samen kijken ze welke mogelijkheden er zijn binnen het persoonlijke netwerk van ouders of dat inzet van praktisch ambulante hulp wenselijk is.

Bij de afsluiting van gezinsbehandeling bespreekt de gezinsbehandelaar met de ouders of ze zelfstandig verder kunnen. Een andere mogelijkheid is om af te schalen naar een lichtere vorm van ambulante ouderbegeleiding voor een bepaalde periode.

Als ergens in het traject blijkt dat gezinsbehandeling onvoldoende kan aansluiten bij de complexiteit of dat er andere problemen op de voorgrond spelen, dan kan er opgeschaald of doorverwezen worden een externe partner van Driestroom.

Marleen: “Per gezin en per situatie kijken we wat het beste past om deze gezinnen weer in hun kracht te laten komen.”