Driestroom verleent medewerking aan publicaties Follow the money

De aandacht van platforms als FtM en de politiek voor de gezinshuiszorg is belangrijk. De gezinshuiszorg is een jonge branche. De ontwikkeling van het vak van gezinshuisouder, en de kwaliteit van de beroepsbeoefenaars, zal nog veel energie vragen. De huidige diversiteit aan aanbieders met al dan niet een focus op kwaliteit, is voor nu prima. Maar kwaliteitssturing door de branche, door financiers, en voogdijinstellingen en door de Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd (IGJ) is gewenst en nodig. Dat er nog steeds misstanden en slechte zorg voorkomen in de gezinshuiszorg is voor ons niet aanvaardbaar. Samen met de IGJ en onze opdrachtgevers doen wij er alles aan om dit te verbeteren en te voorkomen.
De publicaties van FtM die er nu liggen bevatten voor zover wij kunnen beoordelen geen onjuistheden. Wel voelen wij de noodzaak om de nodige diepgang aan te brengen voor de lezer om goed te kunnen begrijpen wat er in de gezinshuiszorg-branche gaande.

Transparante medewerking aan de artikelen van FtM

In twee diepgaande gesprekken met FtM hebben wij geprobeerd ons beleid ten aanzien van transparantie, WNT (Wet Normering Topinkomens), tarieven, etc. goed uit te leggen. Voor beide artikelen heeft de journalist ons de mogelijkheid geboden de conceptteksten op feiten te controleren, corrigeren en aan te vullen waar mogelijk. Wij hebben geen invloed op beweringen en meningen in het artikel, deze vallen onder de journalistieke vrijheid van de auteur.

Waar gaat het eigenlijk om? Kwaliteitsontwikkeling in de gezinshuiszorg

Met het invoeren van de nieuwe Jeugdwet (2015) streeft onze overheid een sterke vernieuwing en verbetering van de jeugdzorg na. De wet kent een oplopende reeks (van licht naar zwaar) van voorliggende voorzieningen, te weten van
1. eerst hulp bieden in het gezin, 
2. dan verblijf in een pleeggezin, 
3. dan verblijf in een gezinshuis, 
4. dan residentiële jeugdzorg. 
Met deze inrichting kwam een einde aan een situatie waarin jeugdigen met complexe problematiek vooral op terreinvoorzieningen geplaatst werden. Als gevolg hiervan zien we een voortdurende verandering in de jeugdzorg waarbij terreinvoorzieningen worden afgebouwd en vervangen worden door kleinschalige voorzieningen zoals gezinshuizen.

Gelijktijdig is er hard gewerkt, onder leiding van de overheid, aan het formuleren van een nieuw kwaliteitskader gezinshuiszorg. Driestroom heeft een bijdrage geleverd aan het tot stand komen van dit kwaliteitskader. Het thema “vervanging terreinvoorzieningen door gezinshuizen” is een belangrijk onderdeel van het kwaliteitskader. Het thema heeft als doel het creëren van een behandelmilieu in de gezinshuizen, en het – indien nodig - toevoegen van externe behandeling en adequaat toezicht op de kwaliteit van begeleiding en zorg.

Bovengenoemde ontwikkelingen hebben geleid tot een sterke groei van het aantal gezinshuizen in Nederland. En ook tot een enorme diversiteit van gezinshuizen. Er zijn inmiddels gezinshuizen die te typeren zijn als pleegzorg plus. Tot, gezinshuis midden en zwaar, en aan de andere kant van het spectrum kleinschalige alternatieven voor residentiele jeugdzorg. Bij die laatste groep, bedoeld voor jeugd met complexe problematiek, weegt de behandelcomponent, de deskundigheid van de gezinshuisouders, het toezicht en mogelijke uitwijkvoorzieningen zwaar. De zorg voor die laatste groep is helaas onderbelicht gebleven in het artikel van FtM.

Kwaliteit van zorg

Elke maandagochtend bespreken de hoofdbehandelaars de stand van zaken van de Driestroomhuizen. Elke hoofdbehandelaar heeft ongeveer vijfendertig huizen onder zich ofwel zo’n 170 kinderen. De hoofdbehandelaar maakt beleid, toetst de zorgplannen van de huizen en staat bij crisis paraat. Verder houdt de hoofdbehandelaar toezicht op het werk van de gedragswetenschapper die aan het gezinshuis verbonden is. Daarnaast zijn er nog diverse in- en externe audits die de kwaliteit van een gezinshuis moeten bewaken. Driestroom bezoekt elk gezinshuis meerdere keren per jaar. Om te praten over het ondernemerschap, de financiën en de aanbestedingen. De bestuurders van Driestroom bezoeken ook elk jaar persoonlijk alle gezinshuizen en schuiven regelmatig aan tafel aan.

Het uitgangspunt voor onze interne onderzoeken is dat kwaliteit van zorg op niveau moet zijn. Wij voegen daar indien aan de orde aan toe de bedrijfsvoering component, dus kwaliteit en rechtmatigheid. In onze systematiek komt iedere locatie (gezinshuizen en alle andere locaties/teams) eenmaal per twee jaar in aanmerking voor een interne audit. Daarbij voeren we minimaal driemaal per jaar een formeel gesprek over kwaliteit van zorg en bedrijfsvoering met de zorgondernemers en hebben we een actief early warning system. Daarnaast hebben we zicht op de inhoud via hoofd-behandelaren.

Daarboven, en niet het onbelangrijkst, blijven we continu in contact met onze zorgondernemers om de soft signals* te herkennen en te leiden naar eventuele acties om de kwaliteit van zorg en ondersteuning verder aan te scherpen. Hetzij voor een specifieke ondernemer, hetzij voor de hele keten. Een inspectiebezoek is een foto van de stand van zaken van dat moment. Het interne toezicht binnen Driestroom biedt de mogelijkheid tot permanente monitoring, waardoor je niet zozeer een foto krijgt maar een film. Je hebt de mogelijkheid om de kwaliteit van zorg permanent in zicht te hebben.

*Soft signals' zijn meldingen (formeel en informeel) dat er 'iets' speelt in een zorgorganisatie of op een afdeling dat een negatieve uitwerking kan hebben op de kwaliteit en veiligheid van zorg.

Situatie bij Gezinshuis Jeugd enzo

Net als iedere zorgorganisatie wordt Driestroom helaas soms geconfronteerd met zaken die niet op orde zijn. Gezinshuis Jeugd enzo is al sinds 2012 aangesloten bij Driestroom. Er woonden op het moment van inspectie zeven jeugdigen in de woonboerderij, twee jongvolwassenen in de twee studio’s op het erf van de woonboerderij en vijf jongvolwassenen in de kamerwoningen in het dorp Leersum. De inspectie constateerde dat de bewoning van de kamerwoningen niet op orde was.
In overleg met IGJ heeft Driestroom met het gezinshuis een verbeterplan opgesteld. Dit verbetertraject is in juni 2022 afgerond: de inspectie heeft het de verbeteracties goed bevonden.
Zie voor de afsluiting van het verbetertraject: https://www.igj.nl/publicaties/rapporten/2022/07/12/het-alternatief-b.v.-leersum

Rechtszaak Helder

Zolang de rechtszaak tegen Helder nog loopt, onthoudt Driestroom zich verder van commentaar.

Metatoezicht

De IGJ is per 1 april 2022 bij Driestroom als vierde organisatie in de branche gestart met een proef op metatoezicht. Het doel van metatoezicht is een doelmatig toezicht, waarbij het interne toezicht via bijvoorbeeld het kwaliteitssysteem van Driestroom, audits en andere vormen van monitoring zicht geeft op de kwaliteit van zorg en (jeugd-)hulpverlening. Indien er zorgen zijn over de kwaliteit en het middels intern toezicht niet lukt om tot verbetering te komen, zal de IGJ haar bevoegdheden inzetten. Dat betekent dat de IGJ gedurende de proefperiode van een jaar nagenoeg geen toezichtactiviteiten zal uitvoeren bij Driestroom. Aan het einde van de proefperiode zal de IGJ middels een aantal steekproeven oordelen of het interne toezicht functioneert. Ook zal Driestroom periodiek aan de IGJ rapporteren over het interne toezicht.

Gedurende de periode november 2021 tot april 2022 heeft de IGJ met ons meegelopen bij audits, jaargesprekken en andere bezoeken aan locaties. Op basis van deze bezoeken en uitgebreid onderzoek heeft de IGJ besloten over te gaan op metatoezicht voor een periode van één jaar
Dit is op basis van de inschatting van de IGJ dat het intern toezicht binnen Driestroom dusdanig professioneel en onafhankelijk is georganiseerd en geborgd dat zij overwegend kan steunen hierop. Het interne toezicht van Driestroom is daarbij ook nog eens uitgebreider en omvat het hele integrale pakket van kwaliteit van zorg en bedrijfsvoering. Verdere bespaart deze werkwijze de gezinshuizen tijd en werk omdat niet alles meer dubbelop hoeft.
Metatoezicht bestaat al langer in de accountancy en bij de fiscus. Dit wordt alleen afgesproken indien er voldoende vertrouwen is in het kwaliteitssysteem van de aanbieder/organisatie.

De afspraak die Driestroom en de IGJ hebben gemaakt is dat we een jaar het toezicht als proef op deze manier gaan inrichten. Na respectievelijk 6 en 12 maanden wordt er geëvalueerd. De kaders blijven hetzelfde, alleen Driestroom zal in eerste instantie het interne onderzoek verrichten, waarna de IGJ kritisch meekijkt. Vanaf 1 april 2023 weten wij of de proef wordt omgezet naar een definitieve manier van werken.

Eindverantwoordelijkheid

Juist omdat onze controlefunctie geprofessionaliseerd is ingericht kan de IGJ steunen op het kritische vermogen van Driestroom. Wij zijn er om zorg en ondersteuning op een zo hoog mogelijk niveau te houden. Dat betekent dat dit belang en daarmee onze maatschappelijke verantwoordelijkheid prevaleert. Driestroom is werkzaam in de zorgsector, wat in dit geval betekent dat het toezicht aan moet sluiten bij de doelgroep; zorgprofessionals en vooral kwetsbare gezinnen of kinderen. Het interne toezicht is gericht op kwaliteitsverbetering. Het bewerkstelligen van verbetering kan een proces van kortere of langere adem zijn, waarbij verschillende instrumenten worden ingezet. Het interne toezicht biedt de mogelijkheid om via verschillende beïnvloedingsstrategieën een franchise-ondernemer de goede kant op te bewegen. Streven is om dit op een zo genormaliseerde manier te laten plaatsvinden.
Een van de stappen die Driestroom heeft gezet om het interne toezicht verder vorm te geven is naast de eerder genoemde gesprekscyclus en het early warning system is de verdere versterking van het interne auditteam met de aanstelling van een lead auditor.

Toezicht op kwaliteit maar ook toezicht op geldstromen

In het eerste FtM artikel wordt terecht aangegeven dat Driestroom naast toezicht op de kwaliteit van zorg ook toezicht op rechtmatigheid en verdienvermogen houdt. Dit kunnen we het best illustreren door te vermelden dat in de top tien van grootverdieners in het FtM artikel drie voormalige Driestroom franchise ondernemingen vermeld staan. Voormalig, omdat het franchise-ondernemers zijn waarvan Driestroom bewust de afgelopen jaren afscheid heeft genomen.
De vraag ‘Waardoor is het mogelijk dat er zulke hoge winstpercentages gerealiseerd kunnen worden?’ is echter interessant. In het FtM artikel wordt een goede aanzet gegeven dit fenomeen te verklaren.

Verdienvermogen in de gezinshuiszorg nader toegelicht

Hierbij zijn twee thema’s relevant:

1. Dezelfde tariefstructuur voor particuliere aanbieders en stichtingen
Met verwijzing naar het FtM artikel: vanwege de lagere overhead en het feit dat een ondernemerspaar ieder gemiddeld 1,5 – 2 fte werkzaam is in hun onderneming is de kostprijs van een Driestroom franchise-ondernemer beduidend lager dan die van een reguliere stichting. Dus: daar waar een stichting de door gemeenten verstrekte tarieven nodig heeft om uit de rode cijfers te blijven, daar genereert een zorgondernemer bij hetzelfde tarief een redelijk inkomen.

2. Te weinig bedden voor jeugdigen met complexe problematiek
De vraag naar gezinshuisplekken, zeker de categorie gezinshuiszorg zwaar, is substantieel groter is dan het aanbod. Maandelijks krijgt Driestroom ca. 100 aanvragen van verwijzers en plaatsers, maar er worden slechts 4 à 5 jeugdigen daadwerkelijk geplaatst. Dit beeld is niet uniek voor Driestroom. Het effect van het tekort aan plekken is dat gezinshuizen, die jeugdigen met een indicatie gezinshuis midden -of zwaar kunnen plaatsen, in de loop der tijd enkele extra bedden hebben gerealiseerd in hun gezinshuis, terwijl zij de onderliggende kosten van begeleiding niet navenant hebben uitgebreid.

Driestroom beleid ten aanzien van verdienvermogen

Het beleid ten aanzien van verdienvermogen van Driestroom franchise-ondernemers is in de loop van de jaren vormgegeven, en in 2019 bekrachtigd door de Raad van Toezicht van Driestroom. Belangrijkste reden hiervoor was dat vanuit ons toezicht bleek dat het gemiddeld verdienvermogen van onze zorgondernemers aan het stijgen was. De redenen hiervoor zijn te lezen in de bovenstaande paragraaf.

Het formuleren van een eigen Driestroomnorm (in lijn met de WNT-norm) vonden wij noodzakelijk. Wet- en regelgeving hieromtrent ontbreekt immers. Driestroom gaat de dialoog aan met de franchise-ondernemer om te achterhalen waarom er veel wordt verdiend.

De franchise-ondernemer is vrij in de keuze van de ondernemingsvorm. Driestroom contracteert alleen de zorgondernemers. Ook indien er voor een rechtspersoon wordt gekozen, zoals een bv, worden de contracten met de uiteindelijke eigenaren/zorgondernemers gesloten. Driestroom is voorstander van een rechtsvorm zoals een bv omdat dan statutair betere afspraken kunnen worden gemaakt met betrekking tot de bestemming van de (maatschappelijke) rendementen, en er een wettelijke basis is voor matiging van ondernemersinkomen.

Een zorgonderneming waar jeugdigen geplaatst zijn en structureel tot volwassenheid blijven, kan niet direct ingrijpen om het aantal bedden te verminderen. Daarvoor is natuurlijke uitstroom van jeugdigen nodig. Dit is de reden dat in de cijfers van FtM die de periode tot en met 2020 bevatten, nog een Driestroom franchise-ondernemer bevat. Uit het jaarverslag van 2021 van de genoemde Driestroom franchise-onderneming blijkt dat zij binnen de kaders van de Driestroomnorm zijn gebleven.


Esther Nelissen, Hans van Gestel, Wim Muilenburg, Elst, 20 juli 2022